ਚੋਰ, ਲੁਟੇਰੇ ਅਤੇ ਲਾਲਚੀ ਲੋਕ ਉੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਸੋਨਾ ਅਤੇ ਦੌਲਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੇ ਦੋ ਵਾਰ ਢਾਹਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰਾਂ ਵਾਂਗ ਸੋਨੇ ਨਾਲ ਜੜਤ ਅਤੇ ਦੌਲਤ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ ਅਰਥਾਤ ਮਸਜਿਦ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ।
ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸੁਨਹਿਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਦੌਲਤ ਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਚੋਰ-ਲੁਟੇਰੇ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਲੱਗੇ। ਸੰਨ 1839 ਵਿਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸਲ ਸੱਤਾ ਡੋਗਰਿਆਂ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਆ ਗਈ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਇੰਚਾਰਜ ਮਹੰਤਾਂ ਨੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਕਰਮਕਾਂਡੀ ਸੋਚ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯਤਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਸਿੱਖੀ ਸਿਧਾਂਤ, ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਏ। ਇਹ ਨਿੱਜੀ ਜਾਇਦਾਦ ਬਣ ਗਏ।
ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਚਰਚ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਗਿਰਜਾਘਰਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਲਈ ਨਿਲਾਮੀ ਲਈ 30 ਅਪ੍ਰੈਲ 1877 ਦੀ ਮਿਤੀ ਤੈਅ ਕੀਤੀ। 30 ਅਪਰੈਲ 1877 ਨੂੰ ਤੜਕੇ 4.30 ਵਜੇ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਬਿਜਲੀ ਚਮਕੀ ਅਤੇ ਅੱਗ ਦਾ ਇੱਕ ਗੋਲਾ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਰਾਹੀਂ ਅੰਦਰ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਦੂਜੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਰਾਹੀਂ ਬਾਹਰ ਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਘਬਰਾ ਕੇ ਈਸਾਈ ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਖਰੀਦਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਚਰਚ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਿਆ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹੰਤਾਂ ਦੀ ਪਕੜ ਮੁੜ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿੱਜੀ ਜਾਇਦਾਦ ਬਣਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਕੁਕਰਮ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਸਿੱਖ ਘਟਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਜਾਗਰੂਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਅੰਦੋਲਨ ਕਰ ਕੇ ਅਣਗਿਣਤ ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਗੁਰਧਾਮਾਂ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਰਮਕਾਂਡ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।
ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਅਥਾਹ ਦੌਲਤ ‘ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਹੋਣ ਲਈ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ‘ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਹੋਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਚੱਲੀਆਂ, ਜਿਸ ਦਾ ਅੰਤ ਬਲੂ ਸਟਾਰ ਅਤੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਕਤਲ ‘ਤੇ ਹੋਇਆ।
ਹੁਣ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ‘ਤੇ ਕਰਮਕਾਂਡੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀਆਂ ਤਾਕਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਮੁੜ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਠਪੁਤਲੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। – ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮੋਂਗਾ