ਅੰਗ : 607

ਸੋਰਠਿ ਮਹਲਾ ੪ ॥ ਹਰਿ ਸਿਉ ਪ੍ਰੀਤਿ ਅੰਤਰੁ ਮਨੁ ਬੇਧਿਆ ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਰਹਣੁ ਨ ਜਾਈ ॥ ਜਿਉ ਮਛੁਲੀ ਬਿਨੁ ਨੀਰੈ ਬਿਨਸੈ ਤਿਉ ਨਾਮੈ ਬਿਨੁ ਮਰਿ ਜਾਈ ॥੧॥ ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਭ ਕਿਰਪਾ ਜਲੁ ਦੇਵਹੁ ਹਰਿ ਨਾਈ ॥ ਹਉ ਅੰਤਰਿ ਨਾਮੁ ਮੰਗਾ ਦਿਨੁ ਰਾਤੀ ਨਾਮੇ ਹੀ ਸਾਂਤਿ ਪਾਈ ॥ ਰਹਾਉ ॥ ਜਿਉ ਚਾਤ੍ਰਿਕੁ ਜਲ ਬਿਨੁ ਬਿਲਲਾਵੈ ਬਿਨੁ ਜਲ ਪਿਆਸ ਨ ਜਾਈ ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਲੁ ਪਾਵੈ ਸੁਖ ਸਹਜੇ ਹਰਿਆ ਭਾਇ ਸੁਭਾਈ ॥੨॥

ਅਰਥ: ਹੇ ਭਾਈ! ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਦੀ ਰਾਹੀਂ ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਹਿਰਦਾ ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਮਨ ਵਿੱਝ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪਰਮਾਤਮਾ (ਦੀ ਯਾਦ) ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਰਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਜਿਵੇਂ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਮੱਛੀ ਮਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਿਵੇਂ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਆਪਣੀ ਆਤਮਕ ਮੌਤ ਆ ਗਈ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ॥੧॥ ਹੇ ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਭੂ! (ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ) ਮੇਹਰ ਦਾ ਜਲ ਦੇਹ। ਹੇ ਹਰੀ! ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਾਲਾਹ ਦੀ ਦਾਤਿ ਦੇਹ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਦਿਨ ਰਾਤ ਤੇਰਾ ਨਾਮ (ਹੀ) ਮੰਗਦਾ ਹਾਂ (ਕਿਉਂਕਿ ਤੇਰੇ) ਨਾਮ ਵਿਚ ਜੁੜਿਆਂ ਹੀ ਆਤਮਕ ਠੰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ॥ ਰਹਾਉ॥ ਹੇ ਭਾਈ! ਜਿਵੇਂ ਵਰਖਾ-ਜਲ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਪਪੀਹਾ ਵਿਲਕਦਾ ਹੈ, ਵਰਖਾ ਦੀ ਬੂੰਦ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਉਸ ਦੀ ਤ੍ਰੇਹ ਨਹੀਂ ਮਿਟਦੀ, ਤਿਵੇਂ ਜੇਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਤਦੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਬਰਕਤਿ ਨਾਲ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਵਾਲਾ ਬਣਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਤਮਕ ਅਡੋਲਤਾ ਵਿਚ ਟਿਕ ਕੇ ਆਤਮਕ ਆਨੰਦ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਨਾਮ-ਜਲ (ਗੁਰੂ ਪਾਸੋਂ) ਹਾਸਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ॥੨॥

धनासरी महला ९ ॥ अब मै कउनु उपाउ करउ ॥ जिह बिधि मन को संसा चूकै भउ निधि पारि परउ ॥१॥ रहाउ ॥ जनमु पाइ कछु भलो न कीनो ता ते अधिक डरउ ॥ मन बच क्रम हरि गुन नही गाए यह जीअ सोच धरउ ॥१॥ गुरमति सुनि कछु गिआनु न उपजिओ पसु जिउ उदरु भरउ ॥ कहु नानक प्रभ बिरदु पछानउ तब हउ पतित तरउ ॥२॥४॥९॥९॥१३॥५८॥४॥९३॥

अर्थ : हे भाई! अब मैं कौन सा यतन करूँ (जिससे मेरे) मन का सहम खत्म हो जाए, और, मैं संसार-समुंद्र से पार लांघ जाऊँ।1। रहाउ। हे भाई! मानस जन्म प्राप्त करके मैंने कोई भलाई नहीं की, इसलिए मैं बहुत डरता रहता हूँ। मैं (अपने) अंदर (हर वक्त) यही चिंता करता रहता हूँ कि मैंने अपने मन से अपने वचन से, कर्म से (कभी भी) परमात्मा के गुण नहीं गाए।1। हे भाई! गुरू की मति सुन के मेरे अंदर आत्मिक जीवन की कुछ भी सूझ पैदा नहीं हुई, मैं पशू की तरह (रोज) अपना पेट भर लेता हूँ। हे नानक! कह– हे प्रभू! मैं विकारी तब ही (संसार-समुंद्र से) पार लांघ सकता हूँ अगर तू अपना मूल कदीमों वाला प्यार वाला स्वभाव याद रखे।2।4।9।9।13।58।4।93।

ਅੰਗ : 685

ਧਨਾਸਰੀ ਮਹਲਾ ੯ ॥ ਅਬ ਮੈ ਕਉਨੁ ਉਪਾਉ ਕਰਉ ॥ ਜਿਹ ਬਿਧਿ ਮਨ ਕੋ ਸੰਸਾ ਚੂਕੈ ਭਉ ਨਿਧਿ ਪਾਰਿ ਪਰਉ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ ਜਨਮੁ ਪਾਇ ਕਛੁ ਭਲੋ ਨ ਕੀਨੋ ਤਾ ਤੇ ਅਧਿਕ ਡਰਉ ॥ ਮਨ ਬਚ ਕ੍ਰਮ ਹਰਿ ਗੁਨ ਨਹੀ ਗਾਏ ਯਹ ਜੀਅ ਸੋਚ ਧਰਉ ॥੧॥ ਗੁਰਮਤਿ ਸੁਨਿ ਕਛੁ ਗਿਆਨੁ ਨ ਉਪਜਿਓ ਪਸੁ ਜਿਉ ਉਦਰੁ ਭਰਉ ॥ ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਭ ਬਿਰਦੁ ਪਛਾਨਉ ਤਬ ਹਉ ਪਤਿਤ ਤਰਉ ॥੨॥੪॥੯॥੯॥੧੩॥੫੮॥੪॥੯੩॥

ਅਰਥ: ਹੇ ਭਾਈ! ਹੁਣ ਮੈਂ ਕੇਹੜਾ ਜਤਨ ਕਰਾਂ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ (ਮੇਰੇ) ਮਨ ਦਾ ਸਹਮ ਮੁੱਕ ਜਾਏ, ਅਤੇ, ਮੈਂ ਸੰਸਾਰ-ਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ ਪਾਰ ਲੰਘ ਜਾਵਾਂ।੧।ਰਹਾਉ।
ਹੇ ਭਾਈ! ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਕੇ ਮੈਂ ਕੋਈ ਭਲਾਈ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ, ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਡਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ (ਆਪਣੀ) ਜਿੰਦ ਵਿਚ (ਹਰ ਵੇਲੇ) ਇਹੀ ਚਿੰਤਾ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨਾਲ,
ਬਚਨ ਨਾਲ, ਕਰਮ ਨਾਲ (ਕਦੇ ਭੀ) ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਗੁਣ ਨਹੀਂ ਗਾਂਦਾ ਰਿਹਾ।੧। ਹੇ ਭਾਈ! ਗੁਰੂ ਦੀ ਮਤਿ ਸੁਣ ਕੇ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕੁਝ ਭੀ ਸੂਝ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਈ, ਮੈਂ ਪਸ਼ੂ ਵਾਂਗ (ਨਿੱਤ) ਆਪਣਾ ਢਿੱਡ ਭਰ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ। ਹੇ ਨਾਨਕ! ਆਖ-ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਮੈਂ ਵਿਕਾਰੀ ਤਦੋਂ ਹੀ (ਸੰਸਾਰ-ਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ) ਪਾਰ ਲੰਘ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਜੇ ਤੂੰ ਆਪਣਾ ਮੁੱਢ-ਕਦੀਮਾਂ ਦਾ (ਪਿਆਰ ਵਾਲਾ) ਸੁਭਾਉ ਚੇਤੇ ਰੱਖੇਂ।੨।੪।੯।੯।੧੩।੫੮।੪।੯੩।

ਅੱਜ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਮੈ ਉਹਨਾ ਦੋ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦਾ ਜਿਕਰ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ਜਿਹਨਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦਾਦੇ ਦਾ ਕਲੰਕ ਧੋਤਾ ਸੀ । ਇਸ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੋਵੇ ਆਉ ਅੱਜ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸ ਪੜੀਏ ਤੇ ਪੜਾਈਏ ਜੀ ।
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਸਰੂਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੇ ਭਾਈ ਅਨੂਪ ਜੀ ਇਹ ਦੋਵੇ ਯੋਧੇ ਭਾਈ ਸਾਲੋ ਜੀ ਦੀ ਵੰਸ਼ ਵਿਚੋ ਸਨ । ਤੇ ਭਾਈ ਸਾਲੋ ਜੀ ਦੇ ਪੋਤਰੇ ਦੁਨੀ ਚੰਦ ਦੇ ਇਹ ਪੋਤਰੇ ਸਨ , ਇਹ ਦੁਨੀ ਚੰਦ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਮਜੀਠੇ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਸੰਨ 1700 ਈ . ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਨੂੰ ਘੇਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਤਾਂ ਇਹ ਆਪਣੇ ਕੁਝ ਯੋਧਿਆਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਉਥੇ ਪਹੁੰਚਿਆ । ਇਕ ਦਿਨ ਅਚਾਨਕ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਲੋਹਗੜ੍ਹ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਤੋੜਨ ਲਈ ਹਾਥੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰਾਬ ਪਿਆ ਕੇ ਭੇਜਣ ਦੀ ਜੁਗਤ ਬਣਾ ਲਈ । ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਅਨੁਸਾਰ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਡੇ ਪਾਸ ਵੀ ਇਕ ਮਸਤ ਹਾਥੀ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਮਸਲ ਦੇਵੇਗਾ । ਕਿਉਕਿ ਦੁਨੀ ਚੰਦ ਦਾ ਸਰੀਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਭਾਰਾ ਸੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਾਈ ਸ਼ਾਲੋ ਜੀ ਦਾ ਕਰਕੇ ਦੁਨੀ ਚੰਦ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ । ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਣ ‘ਤੇ ਦੁਨੀਚੰਦ ਘਬਰਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਥੋਂ ਖਿਸਕਣ ਵਿਚ ਹੀ ਆਪਣੀ ਸਲਾਮਤੀ ਸਮਝੀ । ਆਪਣੇ ਕੁਝ ਸਾਥੀਆਂ ਸਹਿਤ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਦੀਵਾਰ ਟੱਪਣ ਲਗਿਆਂ ਉਹ ਡਿਗ ਪਿਆ ਤੇ ਲੱਤ ਤੁੜਾ ਲਈ । ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਮੰਜੇ ਤੇ ਪਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਸੱਪ ਨੇ ਡੰਗ ਲਿਆ ਤੇ ਦੁਨੀ ਚੰਦ ਮਰ ਗਿਆ । ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੋਇਆਂ ਇਸ ਦੇ ਪੋਤਰਿਆਂ –ਭਾਈ ਸਰੂਪ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਅਨੂਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਬੁਰਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਸਾਡਾ ਦਾਦਾ ਦੁਨੀ ਚੰਦ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੋ ਬੇਮੁੱਖ ਹੋ ਕੇ ਸਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਕਲੰਕ ਲਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਉਹਨਾ ਦੋਵਾਂ ਭਰਾਵਾ ਨੇ ਸਲਾਹ ਕੀਤੀ ਤੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪਾਸ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਆਪਣੇ ਦਾਦੇ ਦੁਨੀ ਚੰਦ ਜੀ ਦੀ ਭੁੱਲ ਤੇ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗੀ । ਇਹ ਵੇਖ ਕੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਹੱਸ ਕੇ ਬੋਲੇ ਭਾਈ ਸਰੂਪ ਸਿੰਘ ਤੇ ਅਨੂਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਦੁਨੀ ਚੰਦ ਦੀ ਉਮਰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ । ਅਸੀ ਤੇ ਭਾਈ ਸ਼ਾਲੋ ਜੀ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਵਜੋ ਦੁਨੀ ਚੰਦ ਨੂੰ ਇਸ ਹਾਥੀ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੀ ਸੇਵਾ ਬਖਸ਼ੀ ਸੀ ਕਿ ਦੁਨੀ ਚੰਦ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਅਮਰ ਹੋ ਜਾਦਾ । ਪਰ ਦੁਨੀ ਚੰਦ ਦਿਲ ਦਾ ਕਮਜੋਰ ਨਿਕਲਿਆ ਤੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਬੋਲਾ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਭਾਈ ਅਨੂਪ ਸਿੰਘ ਤੇ ਭਾਈ ਸਰੂਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਤੇ ਸਿਰ ਰੱਖ ਦਿਤਾ ਤੇ ਕਿਹਾ ਮਹਾਰਾਜ , ਸਾਡੇ ਮੱਥੇ ਤੇ ਲੱਗੇ ਕਲੰਕ ਨੂੰ ਧੋਣ ਦਾ ਇਕ ਮੌਕਾ ਸਾਨੂੰ ਜਰੂਰ ਬਖਸ਼ੋ ਜੀ । ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਉਹਨਾ ਦੋਵਾ ਤੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਏ ਤੇ ਬੋਲੇ ਫੇਰ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜੇ ਤੇ ਮੁਗ਼ਲ ਫ਼ੌਜਾਂ ਹਮਲੇ ਲਈ ਆ ਰਹੀਆ ਹਨ । ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਦੋਵੇ ਯੋਧਿਆਂ ਦੇ ਡੋਲੇ ਫੜਕੇ ਅੱਖਾਂ ਲਾਲ ਹੋ ਗਈਆਂ ਯੁੱਧ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਖਿੱਚ ਲਈ ਨਿਰਮੋਹਗੜ੍ਹ ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਖਾਲਸਾਂ ਫੌਜ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਕਮਾਨ ਹੇਠ ਐਸੀ ਤੇਗ ਖੜਕਾਈ ਕਿ ਦੁਸ਼ਮਣ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੇ ਆਹੂ ਲਾਹ ਛੱਡੇ । ਗੁਰੂ ਜੀ ਉਹਨਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਵੀਰਤਾ ਵੱਲ ਵੇਖ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਏ ਤੇ ਮੁੱਖ ਤੋ ਉਚਾਰਿਆ ਤੁਸਾ ਨੇ ਭਾਈ ਸ਼ਾਲੋ ਜੀ ਦੀ ਕੁੱਲ ਦਾ ਨਾਮ ਰੌਸਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਭਾਈ ਸਰੂਪ ਸਿੰਘ ਤੇ ਭਾਈ ਅਨੂਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਜੂਝਦਿਆ ਸੈਕੜੇ ਫੱਟ ਖਾਂ ਕੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਜਾਮ ਪੀ ਗਏ । ਆਪਣੇ ਖੂਨ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਦਾਦੇ ਦੁਨੀ ਚੰਦ ਵਾਲਾ ਕਲੰਕ ਧੋ ਦਿਤਾ।
ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਿੰਘ।
ਜੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਤਰਸਿੱਕਾ

ਇਹ ਉਹ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨ ਹੈ , ਜਿਥੇ ਸਰਬੰਸ ਦਾਨੀ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਯੁੱਧ ਪਿੱਛੋਂ ਚਰਨ ਪਾ ਕੇ ਇਸ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਭਾਗ ਲਾਏ। ਇਤਿਹਾਸ ਗਵਾਹ ਹੈ ਕੇ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਜੱਟ ਨੇ ਇਕ ਬਾਣੀਏ ਕੋਲੋਂ ਦਸਮ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਜ਼ਾਮਨ ਦੇ ਕੇ ਕਰਜ਼ਾ ਲਿਆ ਪਰ ਵਾਪਿਸ ਨਾ ਦਿੱਤਾ। ਜੱਟ ਮਰ ਕੇ ਤਿੱਤਰ ਦੀ ਜੂਨ ਪੈ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬਾਣੀਆਂ ਬਾਜ਼ ਦੀ ਜੂਨ ਪੈ ਗਿਆ। ਕਲਗੀਧਰ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਬਾਜ਼ ਪਾਸੋਂ ਤਿੱਤਰ ਨੂੰ ਮਰਵਾਕੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਾਮਨੀ ਤਾਰੀ। ਇਥੇ ਉਹ ਜੰਡ ਸਾਹਿਬ ਵੀ ਹੈ , ਜਿਸ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਘੋੜਾ ਬੰਨਿਆ ਸੀ। ਮੱਸਿਆ ਅਤੇ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਨੂੰ ਇਥੇ ਬੜਾ ਭਾਰੀ ਜੋੜ ਮੇਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ , ਦੁਪਹਿਰ 12 ਵਜੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸੰਚਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ

ਮਰਦਾਨਾ ਜਦੋਂ ਬਾਬੇ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮਿਲਿਆ
“ਤੂੰ ਰਬਾਬ ਬੜੀ ਸੋਹਣੀ ਵਜਾਉਂਦਾ ਏਂ .. ਕੀ ਨਾਂ ਏ ਤੇਰਾ ?” ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਨੇ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਸੁਰੀਲੀ ਰਬਾਬ ਨਾਲ ਵਾਰਾਂ ਗਾਉਂਦੇ ਵਜਾਉਂਦੇ ਰਬਾਬੀ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ।
“ਮਰਦਾਨਾ !” ਉਹ ਝੁੱਕ ਕੇ ਬੋਲਿਆ।
“ਮਰਦਾਨਿਆਂ ! ਤੂੰ ਰਬਾਬ ਬੜੀ ਮਿੱਠੀ ਵਜਾਉਨੈ ਤੇ ਤੈਨੂੰ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਵੀ ਸੋਹਣੀ ਸੂਝ ਏ। ਕਿੰਨਾ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇ ਜੇ ਤੂੰ ਰੱਬੀ ਬਾਣੀ ਇਹਦੇ ਤੇ ਗਾਵਿਆ ਕਰੇਂ।”
“ਰੱਬ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਹੁਤਾ ਦੇਵੇ … ਤੁਹਾਡੇ ਜਿਹੇ ਕਦਰਦਾਨਾਂ ਕਰ ਕੇ ਅਸੀਂ ਤੁਰੇ ਫਿਰਦੇ ਆਂ .. ਇਸ ਰਬਾਬ ਤੇ ਅਸੀਂ ਸੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਜਿਹੇ ਸ਼ਾਹਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਅੱਗੇ ਵਾਰਾਂ ਤੇ ਲੋਕਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਟੱਬਰ ਪਾਲਣੇ ਆਂ। ਰੱਬੀ ਬਾਣੀ ਗਾ ਕੇ ਕਿੱਥੇ ਗੁਜ਼ਰਾਨ ਹੋਣਾ ਏ ?” ਮਰਦਾਨੇ ਨੂੰ ਬਾਬੇ ਦੀ ਕਦਰਦਾਨੀ ਤਾਂ ਚੰਗੀ ਲੱਗੀ ਪਰ ਰੱਬੀ ਬਾਣੀ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨਹੀਂ। ਉਹਨੂੰ ਆਪਣੇ ਟੱਬਰ ਦੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਦਾ ਫਿਕਰ ਸੀ।
“ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਹੋਇ ਰਹਿ ਮਰਦਾਨਿਆਂ .. ਮੈਂ ਦਰਗਾਹ ‘ਚ ਤੇਰਾ ਜਾਮਨ ਹੋਸਾਂ … ਤੇਰੇ ਟੱਬਰ ਦੇ ਰਿਜ਼ਕ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਮੇਰੀ ਹੋਸੀ … ਰਿਜ਼ਕ ਦੀ ਕੋਈ ਘਾਟ ਨਹੀ ਰਹੇਗੀ … ਤੇਰਾ ਉਧਾਰ ਹੋਸੀ।”
ਅੰਦਰੋਂ ਉਸਨੂੰ ਚੰਗਾ ਵੀ ਲੱਗਾ ਕਿ ਦਰ ਦਰ ਮੰਗਣਾ ਪਿੰਨਣਾ ਛੁੱਟ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇੱਕ ਦਮ ਅਚਾਨਕ ਐਨੇ ਵੱਡੇ ਬਦਲਾਅ ਅਤੇ ਫੈਸਲੇ ਲਈ ਉਹ ਸ਼ਸ਼ੋਪੰਜ ਵਿੱਚ ਪੈ ਗਿਆ ਪਰ ਬੋਲਿਆ,
“ਮੈਂ ਪੰਜ ਨਮਾਜੀ ਆਂ ਤੇ ਰੋਜ਼ੇ ਵੀ ਰਖਦਾਂ .. ਤਾਂ ਕੀ ਮੇਰਾ ਉਧਾਰ ਨਾ ਹੋਸੀ ?”
ਮਰਦਾਨੇ ਦਾ ਭੋਲਾਪਨ ਬਾਬੇ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲੱਗਾ।
“ਰੋਜ਼ੇ ਤੇ ਨਮਾਜ਼ਾਂ ਤਾਂ ਈ ਸਾਰਥਕ ਨੇ ਮਰਦਾਨਿਆਂ ਜੇ ਕਾਈ ਸ਼ਰਧਾ ਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਕਣੀ ਵੀ ਅੰਦਰ ਹੋਵੇ। ਜੀਵਨ ਸਤਿਵਾਦੀ ਹੋਵੇ। ਤੇਰੇ ਲਈ ਨਿਰੰਕਾਰ ਦਾ ਇਹੋ ਹੁਕਮ ਏ ਕਿ ਤੂੰ ਰੱਬੀ ਬਾਣੀ ਹੀ ਗਾਵੇਂ …. ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਦਰ ਤੇ ਉਂਝ ਈ ਨਹੀਂ ਆ ਗਿਆ .. ਕਿਸੇ ਦਾ ਸੱਦਿਆ ਭੇਜਿਆ ਆਇਆਂ ਏ।”
“ਤੂੰ ਮਹਾਂਪੁਰਖ ਗੁੱਝੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰੇਂ … ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਕਾਈ ਸਮਝ ਨਾਹੀਂ।” ਅੰਦਰੋਂ ਉਹਨੂੰ ਕੋਈ ਡੂੰਘੀ ਖਿੱਚ ਜਰੂਰ ਪੈ ਰਹੀ ਸੀ ਹਾਲਾਂਕਿ ਮਨ ‘ਚ ਕੋਈ ਕਿਨਕਾ ਪੂਰਨ ਸਮਰਪਣ ਤੋਂ ਹਲੇ ਸ਼ੱਕ ਵਿੱਚ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਸਮਾਂ ਤਾਂ ਆ ਹੀ ਗਿਆ ਸੀ।
ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਨੇ ਮਾਝ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਆਲਾਪ ਲਿਆ। ਇੱਕਦਮ ਮਰਦਾਨੇ ਦਾ ਰੋਮ ਰੋਮ ਤਰੰਗਿਤ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਵਿਸਮਾਦ ਤਾਰੀ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਬਾਬੇ ਨੇ ਸ਼ਬਦ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤੇ ਮਰਦਾਨੇ ਦਾ ਹੱਥ ਬਦੋਬਦੀ ਰਬਾਬ ਤੇ ਬਾਬੇ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਧੁੰਨ ਦੀ ਸੰਗਤ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ਜਿਵੇਂ ਜੁਗਾਂ ਪੁਰਾਣਾ ਸਾਥ ਹੋਵੇ।
“ਪੰਜ ਨਿਵਾਜਾਂ ਵਖਤ ਪੰਜਿ ਪੰਜਾ ਪੰਜੇ ਨਾਉ॥
ਪਹਿਲਾ ਸਚੁ ਹਲਾਲ ਦੁਇ ਤੀਜਾ ਖੈਰ ਖੁਦਾਇ॥
ਚੌਥੀ ਨੀਅਤ ਰਾਸਿ ਮਨੁ ਪੰਜਵੀ ਸਿਫਤਿ ਸਨਾਇ॥
ਕਰਣੀ ਕਲਮਾ ਆਖ ਕੈ ਤਾਂ ਮੁਸਲਮਾਣ ਸਦਾਇ॥
ਨਾਨਕ ਜੇਤੇ ਕੂੜਿਆਰ ਕੂੜੇ ਕੂੜੀ ਪਾਇ ॥
ਮਰਦਾਨੇ ਅੰਦਰੋਂ ਅਗੰਮੀ ਰਸ ਦਾ ਝਰਣਾ ਫੁੱਟ ਪਿਆ। ਉਂਝ ਰਬਾਬ ਤਾਂ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਵਜਾਉਂਦਾ ਸੀ ਪਰ ਉਹਨੂੰ ਅੱਜ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਰਬਾਬ ਵਜਾਉਂਦੇ ਨੂੰ ਜੋ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਰਸ ਵਰਸਿਆ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮਿਲਿਆ। ਉਹਨੂੰ ਅੱਜ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਰਾਗ ਅਤੇ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਨਾਲ ਕਿੰਨੀ ਠੰਢ ਵਰਤ ਸਕਦੀ ਏ। ਉੱਤੋਂ ਗਾਉਣ ਵਾਲਾ ਆਪ ਬਾਣੀ ਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੋਮਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਕੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾ ਜਾਵੇ।
ਐਨਾ ਸੁੱਖ ! … ਐਨੀ ਤਸਕੀਨ ! .. ਅਕਹਿ ! ਅਬੋਲ ! ਅਤੋਲ ਅਨੰਦ !
ਮਰਦਾਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਕਦੀ ਬੰਦ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਅਗੰਮੀ ਰਸ ਦੇ ਬੱਝੇ ਹੋਏ ਰਾਹੀ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਰੁੱਕ ਗਏ … ਭੌਰ ਪੰਖੇਰੂ ਢੋਰ ਜੰਤ ਸਭ ਸੁੱਖ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਲੱਗੇ।
ਫਿਰ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਬਾਬੇ ਨੇ ਗਾਉਣਾ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਸਭ ਕੁੱਝ ਉਂਝ ਦਾ ਉਂਝ ਠਹਿਰਿਆ ਈ ਰਹਿ ਗਿਆ ਉੱਥੇ ਦਾ ਉੱਥੇ । ਕੁੱਝ ਪਲਾਂ ਬਾਅਦ ਫਿਰ ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਸੁਰਤ ਵਾਪਿਸ ਪਰਤੀ ਉਹ ਧੰਨ ਨਿਰੰਕਾਰ ਬੋਲਦਾ ਭਿਜੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਰਾਹੇ ਪੈ ਗਿਆ। ਬਾਣੀ ਦੀ ਇਹ ਜਾਦੂਈ ਮਿਠਾਸ ਭਰੀ ਤਾਕਤ ਬਾਬਾ ਧੁਰੋਂ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਸੀ।
ਮਰਦਾਨਾ ਸੁੰਨ ਹੋ ਕੇ ਖੜਾ ਰਿਹਾ … ਫਿਰ ਬਾਬੇ ਦੇ ਗਲ ਲੱਗ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਕੋਲੋਂ ਕੁੱਝ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਖੁੱਸ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਬਾਬਾ ਹੋਰ ਗਾਵੇ .. ਤੇ ਗਾਈ ਜਾਵੇ .. ਤੇ ਮੈਂ ਸਾਰੀ ਹਯਾਤੀ ਰਬਾਬ ਵਜਾਉਂਦਾ ਰਹਾਂ ਅਤੇ ਇਹ ਅਗੰਮੀ ਰਸ ਕਦੀ ਨਾ ਟੁੱਟੇ। ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦਾ ਸਭ ਧੋਤਾ ਗਿਆ .. ਤੇ ਬੱਸ .. ਉਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਮਰਦਾਨਾ ਬਾਬੇ ਦਾ ਹੋ ਗਿਆ।
ਇਉਂ ਮਰਦਾਨੇ ਦਾ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਨਾਲ ਪਹਿਲਾ ਮੇਲ ਹੋਇਆ। ਪਹਿਲਾਂ ਮਰਦਾਨਾ ਬਾਬੇ ਦਾ ਰਬਾਬੀ ਬਣਿਆ … ਫਿਰ ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਕਪਾਟ ਖੁੱਲੇ … ਅਨੁਭਵ ਡੂੰਘਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਆਤਮਜ ਤੇ ਬਾਬੇ ਦਾ ਸਿੱਖ ਬਣਿਆ .. ਤੇ ਫਿਰ ਮਰਦਾਨਾ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦਾ ਹੀ ਰੂਪ ਹੋ ਅਤੇ ਅੰਤ ਉਸੇ ਵਿੱਚ ਸਮਾ ਗਿਆ। ਉਸੇ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ … ਉਸਦੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਆਖਰੀ ਸਵਾਸ ਲਿਆ ॥