ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਤੇ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਬੋਲਾ ਏ ।
ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਹੋਲੀਆਂ ਤੇ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਹੋਲਾ ਏ ।
ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਪੱਗਾ ਤੇ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਦਸਤਾਰਾ ਏ ।
ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਦਾੜੀਆਂ ਤੇ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਦਾਹੜਾ ਏ ।
ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਦਾਲ ਹੈ ਤੇ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਦਾਲਾ ਏ ।
ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਬਜੀ ਤੇ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਭਾਜਾ ਏ ।
ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪਤੀਲੇ ਤੇ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਦੇਗਾ ਏ ।
ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਤਲਵਾਰਾਂ ਤੇ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਤੇਗਾ ਏ ।
ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਦਿਨ ਤੇ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਾ ਏ।
ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਤੇ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਅਰਦਾਸਾ ਏ ।
ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਪਾਗਲ ਤੇ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਮਸਤਾਨਾ ਏ ।
ਲੋਕਾ ਲਈ ਨਹੌਣਾ ਤੇ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਇਸ਼ਨਾਨਾ ਏ ।
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜਿਲੇ ਦੇ ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਤਰਸਿੱਕਾ ਏ ।
ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਚਲਦਾ ਪਿਆ ਸਿੱਕਾ ਏ ।
ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਤੇ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਬੋਲਾ ਏ ।
ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਹੋਲੀਆਂ ਤੇ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਹੋਲਾ ਏ ।
ਗੜਗੱਜ ਬੋਲੇ ( ਖਾਲਸਈ ਬੋਲੇ )
(੧)ਉਗਰਾਹੀ- ਭਿੱਖਯਾ,ਗਜਾ ਕਰਨਾ
(੨)ਉਜਾਗਰ – ਦੀਵਾ, ਚਿਰਾਗ
(੩) ਉਜੀਗਰੀ- ਲਾਲਟੈਂਣ
(੪)ਅਸਵਾਰਾ -ਸ੍ਰੀ 1ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬੀੜ2ਕੂਚ,ਪ੍ਰਸਥਾਨ
(੫)ਅਸਵਾਰਾ ਕਰਨਾ-1.ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨੀ,ਕੂਚ ਕਰਨਾ,2ਪ੍ਰਲੋਕ ਗਮਨ
(੬)ਅਕਲ ਦਾਨ-ਛੋਟਾ,ਡੰਡਾ
(੭)ਆਕਾਸ਼ਪੂਰੀ-ਬੱਕਰੀ
(੮)ਅਕਾਸ਼ੀ ਦੀਵਾ-ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਚੰਦਰਮਾ
(੯)ਅਕਾਸ਼ੀ ਫੌਜ-ਸ਼ਹੀਦੀ ਫੌਜ,ਅਜਗੈਬੀ ਸੈਨਾ
(੧੦)ਅਕਾਲ ਬਾਗਾਂ-‘ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ’ ਦਾ ਜੈਕਾਰਾ
(੧੧)ਅਕਾਲੀ-1.ਅਕਾਲ ਦਾ ਉਪਾਸਕ 2.ਨੀਲਾ ਬਾਣਾ ਧਾਰੀ ਸਿੰਘ,ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘ
(੧੨)ਅਖੰਡ ਪਾਠ-ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਉਹ ਪਾਠ ਜੋ ਲਗਾਤਾਰ ਹੁੰਦਾ ਰਹੇ,ਜਦ ਤੀਕ ਭੋਗ ਨਾ ਪਵੇ ਤਦ ਤੀਕ ਰੁਮਾਲ ਨਾ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇ|ਇਹ ਪਾਠ ਅੜਤਾਲੀ ਘੰਟੇ ਜਾਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂਅੰਦਰ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਹੈ
(੧੩)ਅਤੀ ਅਖੰਡ ਪਾਠੀ-ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਉਹ ਪਾਠ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਕੱਲਾ ਪਾਠੀ ਇੱਕੇ ਆਸਣ ਬੈਠ ਕੇ ਨਿਰੰਤਰ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਅੱਠ ਅਥਵਾ ਨੂੌ ਪਹਿਰ ਅੰਦਰ ਸਮਾਪਤ ਕਰੇ|
(੧੪)ਅੰਥੱਕ-ਮਰੀਅਲ ਟੱਟੂ,ਜੋ ਘੋੜਾ ਹਾਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ
(੧੫)ਅਥੱਕ ਸਵਾਰੀ- ਜੁੱਤੀ, ਜੋੜਾ
(੧੬)ਅਨਹਤ ਸ਼ਬਦ-ਘੁਰਾੜੇ ਮਾਰਨੇ
(੧੭)ਅਫਲਾਤੂਨ-ਰਜਾਈ,ਲੇਫ
(੧੮)ਅਫਲਾਤੂਣੀ-ਤੁਲਾਈ
(੧੯)ਅਰਦਾਸਾ-ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ, ਬਿਨਓੁ
(੨੦)ਅਰਦਾਸਾ ਸੋਧਣਾ- ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦੇ ਆਰੰਭ ਜਾਂ ਸਮਾਪਤੀ ਤੇ ਕਰਤਾਰ ਅੱਗੇ ਬੇਨਤੀ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਨੀ
(੨੧)ਅਰਦਾਸੀਆ – ਅਰਦਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸਿੰਘ
(੨੨)ਅਰਾਕਣ,ਅਰਾਕੀ-1.ਘੋੜੀ ਘੋੜਾ 2.ਟੈਰ,ਟੈਰਾ
(੨੩)ਅੜੰਗ ਬੜੰਗ ਹੋਣਾ-ਲੇਟਣਾ,ਸੌਂ ਜਾਣਾ
(੨੪)ਆਹੂ ਲਾਹੁਣੇ- ਕਤਲੇਆਮ ਕਰਨੀ,ਵੱਢ-ਟੁੱਕ
(੨੫)ਆਕੜ ਭੰਨ- ਰੋਗ,ਬਿਮਾਰੀ,ਬੁਖਾਰ
(੨੬)ਆਕੀ ਹੋਣਾ- ਹਵਾਲਾਤ ਵਿੱਚ ਪੈਣਾਂ, ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੋਣਾ
(੨੭)ਆਨੰਦ -1.ਪੂਰਨ ਤ੍ਰਿਪਤ,2.ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਮਰਿਆਦਾ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਆਹ ਕਰਨਾ
(੨੮)ਔਰਾਪਤ-ਝੋਟਾ,ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਮਹਿਖਾਸੁਰ ਵੀ ਹੈ
(੨੯)ਅੰਗ ਸੰਗ-1. ਸਹਾਇਕ ,ਸਾਥੀ 2.ਕਰਤਾਰ,ਵਾਹਿਗੁਰੂ
(੩੦)ਅੰਗੀਠਾ-ਚਿਤਾ,ਚਿਖਾ
(੩੧)ਅੰਜਨੀ-ਰਾਤ,ਕਾਲੀ ਦੇਵੀ
(੩੨)ਅਨਮਤੀਆਂ- ਸਿੰਘ ਧਰਮ ਤੋਂ ਭਿੰਨ ਹੋਰ ਧਰਮ ਧਾਰਨ ਵਾਲਾ
(੩੩)ਅੰਨਾ-ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਕ ਹਿੰਦੂ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ
(੩੪)ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲਾ- ਪ੍ਰਾਂਤਹਕਾਲ,ਤੜਕਾ
(੩੫ਅੰਮ੍ਰਿਤੀ -ਸਲੂਣੀ ,ਕੜ੍ਹੀ
(੩੬)ਅੰਮਰਤੀਆ-ਜਿਸ ਨੇ ਖੰਡੇ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛੱਕਿਆ ਹੈ
(੩੭)ਇੱਕਟੰਗੀ ਬਟੇਰਾ-ਬੈਂਗਣ,ਬਤਾਉ
(੩੮)ਇੰਦਰ-ਮੇਘ, ਬੱਦਲ
(੩੯)ਇੰਦਰ ਜਲ-ਵਰਖਾ ਦਾ ਪਾਣੀ
(੪੦)ਇੰਦਰਾਣੀ- ਹਵਾ,ਪੌਣ,ਵਾਯੂ
(੪੧)ਇਲਾਚੀ-1.ਫੁਲਾਹੀ,2.ਫੁਲਾਹੀ ਦੀ ਦਾਤਣ
(੪੨)ਸ਼ਹੀਦ-ਧਰਮ ਲਈ ਪ੍ਰਾਣ ਵਾਰਨ ਵਾਲਾ ਯੋਧਾ
(੪੩)ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ- ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਦਾ ਅਸਥਾਨ
(੪੪)ਸ਼ਹੀਦੀ-1. ਸ਼ਹੀਦ ਦੀ ਪਦਵੀ 2.ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਕੁਰਬਾਨੀ
(੪੫)ਸ਼ਹੀਦੀ ਸੋਧ-1.ਕੁਦਰਤੀ ਭੁੱਖ,ਅਕਾਲ ਦੇ ਹੁਕਮ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਈ ਪੀੜਾ 2.ਕੁਰਹਿਤੀਏ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਵੱਲੋਂ ਹੋਈ ਤਾੜਨਾ
(੪੬)ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੇਗ- 1. ਭੰਗ ਦੀ ਮਿੱਠੀ ਦੇਗ 2.ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨਮਿੱਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਲੰਗਰ
(੪੭)ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ-1.ਕੜਾਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ 2.ਪੰਜ ਸਿੰਘਾਂ ਲਈ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਭੋਜਨ
(੪੮)ਸ਼ਹੀਦੀ ਫੌਜ-1.ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਸੈਨਾ2.ਅਕਾਲ ਦੀ ਗੁਪਤ ਫੌਜ
(੪੯)ਸ਼ਹੀਦੀ ਮਾਰ- ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘਾਂ ਵੱਲੋਂ ਹੋਈ ਤਾੜਨਾ2.ਕੁਕਰਮੀ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਦੁੱਖ
(੫੦)ਸੱਚਖੰਡ- 1.ਗੁਰਪੁਰੀ 2.ਖਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ 3.ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਪੰਜਵਾਂ ਤਖਤ ਸ੍ਰੀ ਅਬਚਲ ਨਗਰ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ
(੫੧)ਸੱਚਖੰਡ ਵਾਸੀ-ਗੁਰਪੁਰੀ ਵਿੱਚ ਨਿਵਾਸ, ਪ੍ਰਲੋਕ ਗਮਨ
(੫੨)ਸੱਚਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹ- ਸਤਗੁਰੂ
(੫੩)ਸਜਣਾ- ਤਿਆਰ ਹੋਣਾ,ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਬੈਠਣਾ,ਸ਼ਸਤਰ ਬਸਤਰ ਪਹਿਨਨੇ
(੫੪)ਸੱਤ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ – ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਜੈਕਾਰਾ, ਕੂਚ ਅਤੇ ਦੀਵਾਨ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਤੇ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤਾ ਜੈਕਾਰਾ
(੫੫)ਸਦਾ ਗੁਲਾਬ- ਕਿੱਕਰ,ਬਬੂਲ
(੫੬)ਸਦਾ ਗੁਲਾਬ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਾਂਜਣਾ-ਕਿੱਕਰ ਦੀ ਦਾਤਣ ਕਰਨਾ
(੫੭)ਸਫਾ ਜੰਗ- ਟਕੂਆ,ਕੁਹਾੜੀ
(੫੮)ਸਬਜ਼ ਪੁਲਾਓ-ਸਾਗ
(੫੯)ਸਬਜ਼ ਮੰਦਰ-ਬਿ੍ਛ, ਬ੍ਰਿਛ ਹੇਠ ਨਿਵਾਸ
(੬੦)ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਪਦ,ਸ੍ਰੀ ਮੁੱਖ ਵਾਕ ਛੰਦ
(੬੧)ਸ਼ਬਦ ਕੀਰਤਨ- ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਗਾਇਨ
(੬੨)ਸ਼ਬਦ ਭੇਟ- ਗੁਰਬਾਣੀ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਗਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦੀ
(੬੩)ਸਮੁੰਦਰ- ਦੁੱਧ
(੬੪)ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਧਾਰੀ- ਦੂਧਾ-ਧਾਰੀ,ਕੇਵਲ ਦੁੱਧ ਪੀਣ ਵਾਲਾ
(੬੫)ਸ਼ਰਦਾਈ-1.ਘੋਟੀ ਹੋਈ ਭੰਗ 2.ਛੱਪੜ ਦਾ ਪਾਣੀ
(੬੬)ਸਰਦੌਨਾ- ਠੰਢ,ਸੀਤ,ਪਾਲਾ
(੬੭)ਸਰਦੌਨਾਂ ਮੁੱਠੀਆਂ ਭਰਦਾ ਹੈ-ਪਾਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਕਾਂਬਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ
(੬੮)ਸਰਵ ਰਸ-ਲੂਣ,ਨਮਕ,ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਰਾਮ-ਰਸ ਭੀ ਹੈ
(੬੯)ਸਰਬ ਲੋਹ- 1. ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ 2.ਲੋਹਾ, ਸ਼ਾਸਤਰ
(੭੦)ਸਰਬ ਲੋਹੀਆ- ਉਹ ਸਿੰਘ,ਜੋ ਕੇਵਲ ਲੋਹੇ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਵਿੱਚ ਛਕਦਾ ਹੋਵੇ
(੭੧)ਸਲੋਤਰ- 1.ਮੋਟਾ ਕੁਤਕਾਂ,ਮਧਰਾ ਅਤੇ ਮੋਟਾ ਡੰਡਾ 2.ਭੰਗ ਘੋਟਣਾ
(੭੨)ਸਵਾਇਆ – ਥੋੜ੍ਹਾ, ਕਮ,ਘੱਟ
(੭੩)ਸਵਾਰਾ – 1 ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬੀੜ 2. ਕੂਚ ਪ੍ਰਸਥਾਨ
(੭੪)ਸਵਾਰਾਂ ਕਰਨਾ – ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨੀ, ਕੂਚ ਕਰਨਾ 2. ਪ੍ਰਲੋਕ ਗਮਨ
(੭੫)ਸਵਾ ਲੱਖ – ਇੱਕ, ਏਕ
(੭੬)ਸਵਾ ਲੱਖ ਫ਼ੌਜ – ਇੱਕ ਸਿੰਘ
(੭੭)ਸਾਉਗੂੀ- ਹਰਾ ਛੋਲੂਆ
(੭੮)ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ – ਪੋਸਤ ਦਾ ਬੂਟਾ
(੭੯)ਸਾਕਤ – 1.ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਬੇਮੁੱਖ , ਮਾਇਆ ਦਾ ਦਾਸ 2. ਧਰਮ ਤੋਂ ਪੱਤਰ
(੮੦)ਸਾਰ- ਲੋਹਾ,ਫੌਲਾਦ,ਸ਼ਸਤਰ
(੮੧)ਸਾਵੀ-ਮੂੰਗੀ
(੮੨)ਸਿਕਰੀ-ਨੱਕ ਚੂੰਢੀ, ਛੋਟਾ ਮੋਚਨਾ,ਕੰਡਾ ਕੱਢਣ ਵਾਲੀ ਚਿਮਟੀ
(੮੩)ਸ਼ਿਕਾਰੀ – ਵਿਭਚਾਰੀ,ਪਰ-ਇਸਤ੍ਰੀ ਗਾਮੀ
(੮੪)ਸਿੰਘ – ਖੰਡੇ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਧਾਰੀ ਸਿੱਖ
(੮੫)ਸਿੰਘਣੀ – ਸਿੱਖ ਮੱਤ ਦੀ ਧਾਰਨੀ ਇਸਤਰੀ
(੮੬)ਸਿਰਖਿੰਡੀ-ਸ਼ੱਕਰ
(੮੭)ਸਿਰ ਗੁੰਮ- 1. ਜਿਸ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛੱਕ ਕੇ ਕੇਸ ਮੁਨਾਏ ਹਨ 2.ਢੂੰਂਡੀਆਂ ਜੈਨੀ
(੮੮)ਸਿਰ ਕਸਾ- 1.ਮੋਨਾ,ਮੰਡਿਤ 2.ਜੈਨੀ ਸਾਧ ਢੂੰਡੀਆ 3.ਸੰਨਿਯਾਸੀ
(੮੯)ਸਿਰ ਜੋੜਗੁੜ
(੯੦)ਸ਼ੀਸ਼ ਮਹਿਲ- ਟੁੱਟੀ ਹੋਈ ਛੰਨ: ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੀ ਆਕਾਸ਼ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇ
(੯੧)ਸੁੱਕ-ਮਾਂਜ – ਨਿਰਾਹਾਰ – ਭੁੱਖਾਂ
(੯੨)ਸੁੱਖਦੇਈ ਸਿੰਘ-ਭੰਗ ਘੋਟ ਕੇ ਪਿਆਉਣ ਵਾਲਾ
੯੩)ਸੁੱਖਦੇਈ- ਤੁਲਾਈ,ਹੇਠ ਵਿਛਾਉਣ ਦਾ ਰੂੰ-ਦਾਰ ਵਸਤਰ
(੯੪)ਸੁੱਖ ਨਿਧਾਨ,ਸੁੱਖਾ- ਭੰਗ,ਵਿਜੀਆ
(੯੫)ਸੁਚਾਲਾ- ਲੰਙਾ, ਡੁੱਡਾ, ਤਿਮਰ ਲੰਗੀਆਂ
(੯੬)ਸੁਚੇਤਾ-1. ਝਾੜਾ 2. ਪੰਜ ਇਸ਼ਨਾਨਾਂ
(੯੭)ਸੁਚੇਤਾ ਤਾੜਨਾ- ਪੰਜ ਇਸ਼ਨਾਨਾ ਕਰਨਾ, ਹੱਥ ਪੈਰ ਤੇ ਮੂੰਹ ਧੋ ਕੇ ਤਿਆਰ ਹੋਣਾ
(੯੮)ਸੁਚੇਤੇ ਜਾਣਾ – ਸੋਚ ਲਈ ਬਾਹਰ ਜਾਣਾ,ਜੰਗਲ ਜਾਣਾ
(੮੯)ਸੁਜਾਖਾ – 1.ਚਲਨੀ,ਛਾਣਨੀ,2. ਗਿਆਨੀ
(੧੦੦)ਸੁੰਦਰੀ -ਝਾੜੂ, ਬੂਹਰੀ ਬਹੁਕਰ
(੧੦੧)ਸੁਨਹਿਰਾ – 1. ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸਰਬਲੋਹ ਦਾ ਪਾਤਰ 2 ਕੁੰਡਾ
(੧੦੨)ਸੁਨਹਿਰੀਆ – ਉਹ ਗੁਰਭਾਈ ਜਿਸ ਨੇ ਇੱਕ ਪਾਤ੍ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਿਆ ਹੈ
(੧੦੩)ਸੁਰਗ – 1. ਮੁਸੀਬਤ, ਵਿਪਦਾ 2.ਨਿੰਦਰਾ,ਸੁਖਪਤੀ
(੧੦੩)ਸੁਰਗੁ-ਦੁਆਰੀਆਂ – ਨਕਟਾ
(੧੦੪)ਸੁਰਗਵਾਸ – 1.ਗਾੜ੍ਹੀ ਨੀਂਦ ਵਿੱਚ ਸੋਣਾ 2.ਮੌਤ
(੧੦੫)ਸੁਰਮਈ- ਸੁਰਮੇ ਰੰਗਾ, ਨੀਲਾ, ਕਾਲਾ
(੧੦੬)ਸੁਰਮਈ ਦਾਲਾਂ- ਲੋਹੇ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਵਿੱਚ ਰਿੱਦੀ ਦਾਲ,ਮਾਹਾਂ ਦੀ ਦਾਲ
(੧੦੭)ਸੂਬੇਦਾਰ – ਝਾੜੂ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਸਿੱਖ
(੧੦੮)ਸੂਰਮਾ – ਅੰਧਾ, ਨੇਤਰਹੀਣ
(੧੦੯)ਸੇਓੁ – ਪਿਓਦੀ ਬੇਰ
(੧੧੦)ਸ਼ੇਰ ਦੇ ਕੰਨ – ਭੰਗ ਛਾਨਣ ਵਾਲੇ ਰੁਮਾਲ ਦੇ ਲੜ
(੧੧੧)ਸੋਂਝਾ ਦੇਣਾ – 1.ਮਾਂਜਣਾ,ਸਾਫ ਕਰਨਾ 2.ਕੁਰੀਤੀਆ ਨੂੰ ਤਾੜਨਾ, ਅਪਰਾਧੀ ਨੂੰ ਦੰਡ ਦੇ ਕੇ ਸਿੱਧਾ ਕਰਨਾ
(੧੧੨)ਸੋਧਣਾ-ਕੁਰੀਤੀਆ ਨੂੰ ਤਾੜ ਕੇ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਨਾ ਮੁਲਕ ਫਤਿਹ ਕਰਨਾ ਚੰਦਾ ਵਸੂਲ ਕਰਨਾ
(੧੧੩)ਸੰਖੀ – ਮਾਸ ਦੀ ਹੱਡੀ
(੧੧੪)ਸੰਤੋਖਣਾ – ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਰੁਮਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟਣਾ ਕਾਰਜ ਸਮਾਪਤ ਕਰਨਾ
(੧੧੫)ਸ੍ਰੀ ਸਾਹਿਬ – ਤਲਵਾਰ,ਕ੍ਰਿਪਾਨ
(੧੧੬)ਹਜ਼ਾਰ ਮੇਖੀ – ਗੋਦੜੀ,ਟਾਕੀਆਂ ਵਾਲੀ ਗੋਦੜੀ
(੧੧੭)ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ- ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਅਬਿਚਲ ਨਗਰ
(੧੧੮)ਹਜੂਰੀਆ – ਜਿਸ ਨੇ ਅਬਿਚਲ ਨਗਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ ਹੈ 2.ਜੋ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ
(੧੧੯)ਹਜ਼ੂਰੀ ਪਰਨਾ – ਹੱਥ ਮੂੰਹ ਸਾਫ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕੱਪੜਾ
(੧੨੦)ਹੱਥ ਸੁਚੇਤ ਕਰਨੇ – ਹੱਥ ਧੋਣੇ
(੧੨੧)ਹਰਨ ਹੋਣਾ – ਭੱਜਣਾ,ਨੱਠਣਾ
(੧੨੨)ਹਰਨੀ – ਮੱਖੀ, ਜੂੰ,ਯੂਕਾ
(੧੨੩)ਹਰਾ – ਸੁੱਕਾ, ਖੁਸ਼ਕ
(੧੨੪)ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰਨੀ – ਖਾਲਸੇ ਦੇ ਦੀਵਾਨ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਅਤੇ ਸੰਝ ਨੂੰ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਣਾ
(੧੨੫)ਹਰਾ ਕਰਨਾ – 1.ਸੁਕਾਉਣਾ, ਖੁਸ਼ਕ ਕਰਨਾ 2.ਧੋਣਾ, ਸਾਫ ਕਰਨਾ
(੧੨੬)ਹੀਰਾ – ਚਿੱਟਾ ਕੇਸ
(੧੨੭)ਹੀਰੇ ਚੁਗਣੇ – ਚਿੱਟੇ ਕੇਸ ਮੋਚਨੇ ਆਦਿ ਨਾਲ ਪੁੱਟਣੇ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਸਿੰਘ ਤਨਖ਼ਾਹੀਆ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
(੧੨੮)ਹੁਕਮ ਸੱਤ – ਮਰਨਾ,ਚਲਾਣਾ ਕਰਨਾ
(੧੨੯)ਹੋਲਾਂ ਖੇਡਣਾ – 1.ਜੰਗ ਕਰਨਾ2.ਮੁਹੱਲਾ ਖੇਡਣਾ
(੧੩੦)ਹੋਲਾ ਮਹੱਲਾ – ਚੇਤ ਵਦੀ ਇੱਕ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ,ਜਿਸ ਦਿਨ ਸਿੰਘ ਨਕਲੀ ਜੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ
(੧੩੧)ਹੰਕਾਰਿਆ ਹੋਇਆ – ਪਾਟਿਆਂ,ਲੀਰਾਂ ਹੋਇਆ
(੧੩੨)ਹੰਨਾ – 1. ਲਿੰਗ, ਇੰਦਰੀ 2.ਇਸ ਦਾ ਨਾਉਂ ਘੋੜਾ ਭੀ ਹੈ
(੧੩੩)ਕਸਤੂਰਾ – ਸੂਰ
(੧੩੪)ਕਸਤੂਰੀ- ਖੋਪਾ,ਸੂਰ ਦੀ ਸਾਂਠ,ਖੱਲ ਚਮੜੀ
(੧੩੫)ਕੱਚਾ ਪਿੱਲਾ – ਰਹਿਤ ਮਰਿਆਦਾ ਵਿੱਚ ਢਿੱਲ ਮੱਠ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਜੋ ਸਿੰਘ ਧਰਮ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਜੋ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਧਾਰ ਦਾ
(੧੩੬)ਕੱਚਾ ਬੋਲਾ – ਸਿੰਘ ਧਰਮ ਵਿਰੁੱਧ ਬੋਲੀ,ਝੂਠਾ ਬਚਨ
(੧੩੭)ਕੱਚੀ ਬਾਣੀ – 1.ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੋਂ ਭਿੰਨ ਕੋਈ ਹੋਰ ਬਾਣੀ 2 ਅਕਾਲ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪਾਣੀ
(੧੩੮)ਕਛਹਿਰਾਂ – ਰੇਬਦਾਰ ਕਛ
(੧੩੯)ਕੱਟਾ – ਹਾਥੀ
(੧੪੦)ਕੋਠੌਤਾ – ਕਾਠ ਦਾ ਪਾਤ੍
(੧੪੧)ਕੱਪੜ ਬੀਜ – ਬੜੇਵਾਂ
(੧੪੨)ਕਮਰ ਕੱਸਾ ਕਰਨਾ – 1.ਕਮਰ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਤਿਆਰ ਹੋਣਾ 2.ਪ੍ਰਲੋਕ ਗਮਨ ਮਰਨਾ
(੧੪੩)ਕਮਰ ਕੱਸਾ ਖੁਲ੍ਹਵਾਉਣਾ – ਆਈ ਅਭਯਾਗਤ ਨੂੰ ਨਿਵਾਸ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਕਰਨੀ
(੧੪੪)ਕਰਦੌਨਾਂ – ਛੋਟੀ ਕਰਦ
(੧੪੫)ਕਰਾੜੀ – ਮੂਲੀ
(੧੪੬)ਕਲਗਾ – ਗੰਜਾ
(੧੪੭)ਕਲਗੀਧਰ – ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਜੀ
(੧੪੮)ਕੜਾਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ – ਤਿਹਾਵਲ,ਪੰਚਾਂਮਿ੍ਤ
(੧੪੯)ਕੜਾਕਾ – 1.ਭੁੱਖ ਨਿਰਾਹਾਰ ਰਹਿਣਾ 2.ਮੁਸੀਬਤ
(੧੫੦)ਕਾਜਾ – ਭੁੱਖਾਂ,ਅੰਨ ਦਾ ਨਾ ਮਿਲਣਾ
(੧੫੧)ਕਾਜਾ ਖੋਲ੍ਹਣਾ – ਭੋਜਨ ਕਰਨਾ
(੧੫੨)ਕਾਜੀ – ਮੁਰਗਾ
(੧੫੩)ਕਾਠਗੜ੍ਹ – ਚਿੰਤਾ,ਚਿਖਾ
(੧੫੪)ਕਾਣਾ – ਤੁਰਕ ਮੁਸਲਮਾਨ
੧੫੫)ਕਾਨੂੰਗੋ – ਖੂੰਡਾ,ਛਟੀ
(੧੫੬)ਕਾਰਦਾਰ – ਫਾਹੁੜਾ
(੧੫੭)ਕਾਰ ਭੇਟ – ਸਤਿਗੁਰੂ ਨਮਿੱਤ ਸੇਵਾ ਹਿਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਮਾਇਆ
(੧੫੮)ਕੀਰਤਨ – ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਗਾਉਣਾ
(੧੬੦)ਕੁਹੀ – ਦਾਤੀ,ਦਾਤਰੀ
(੧੬੧)ਕੁਹੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ – ਦਾਤੀ ਨਾਲ ਘਾਹ ਅਥਵਾ ਖੇਤੀ ਵੱਢਣੀ
(੧੬੨)ਕੁੱਠਾ – ਮੁਸਲਮਾਨ ਰੀਤੀ ਨਾਲ ਮਾਰੇ ਜੀਵ ਦਾ ਮਾਸ
(੧੬੩)ਕੁਣਕਾ – 1.ਕੜਾਹ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਾ ਕਣ ਮਾਤਰ ਭੋਗ 2.ਕੜਾਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ
रागु बिहागड़ा छंत महला ४ घरु १ ੴ सतिगुर प्रसादि ॥ हरि हरि नामु धिआईऐ मेरी जिंदुड़ीए गुरमुखि नामु अमोले राम ॥ हरि रसि बीधा हरि मनु पिआरा मनु हरि रसि नामि झकोले राम ॥ गुरमति मनु ठहराईऐ मेरी जिंदुड़ीए अनत न काहू डोले राम ॥ मन चिंदिअड़ा फलु पाइआ हरि प्रभु गुण नानक बाणी बोले राम ॥१॥
राग बेहागडा, घर १ में गुरु रामदास जी की बानी ‘छन्त’ । अकाल पुरख एक हे और सतगुरु की कृपा द्वारा मिलता है। हे मेरी सुंदर जिन्दे। सदा परमात्मा का नाम जपना चाहिये, परमात्मा का अमोलक नाम गुरु के द्वारा (hi) मिलता है। जो मन परमत्मा के नाम-रस में रम जाता है, वह मन प्रम्तामा को प्यारा लगता है, वः मन आनंद से प्रभु के नाम में डुबकी लगाई रखता है। हे मेरी सुंदर जान(जिन्द)! गुरु की बुद्धि पर चल के इस मन को (प्रभु चरणों में) टिकाना चाहिये (गुरु की बुद्धि की बरकत से मन) किसी और तरफ नहीं डोलता। हे नानक! जो मनुख (गुरमत के रस्ते चल के) प्रभु के गुणों वाली बनी उच्चारता रहता है, वेह मन-चाहा फल पा लेता है।१।
ਅੰਗ : 537
ਰਾਗੁ ਬਿਹਾਗੜਾ ਛੰਤ ਮਹਲਾ ੪ ਘਰੁ ੧ ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਈਐ ਮੇਰੀ ਜਿੰਦੁੜੀਏ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਮੁ ਅਮੋਲੇ ਰਾਮ ॥ ਹਰਿ ਰਸਿ ਬੀਧਾ ਹਰਿ ਮਨੁ ਪਿਆਰਾ ਮਨੁ ਹਰਿ ਰਸਿ ਨਾਮਿ ਝਕੋਲੇ ਰਾਮ ॥ ਗੁਰਮਤਿ ਮਨੁ ਠਹਰਾਈਐ ਮੇਰੀ ਜਿੰਦੁੜੀਏ ਅਨਤ ਨ ਕਾਹੂ ਡੋਲੇ ਰਾਮ ॥ ਮਨ ਚਿੰਦਿਅੜਾ ਫਲੁ ਪਾਇਆ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਣ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਬੋਲੇ ਰਾਮ ॥੧॥
ਅਰਥ : ਰਾਗ ਬੇਹਾਗੜਾ, ਘਰ ੧ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ‘ਛੰਤ’। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਹੇ ਮੇਰੀ ਸੋਹਣੀ ਜਿੰਦੇ! ਸਦਾ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਅਮੋਲਕ ਨਾਮ ਗੁਰੂ ਦੀ ਰਾਹੀਂ (ਹੀ) ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਜੇਹੜਾ ਮਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਨਾਮ-ਰਸ ਵਿਚ ਵਿੱਝ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਮਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਪਿਆਰਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਮਨ ਆਨੰਦ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਵਿਚ ਚੁੱਭੀ ਲਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਹੇ ਮੇਰੀ ਸੋਹਣੀ ਜਿੰਦੇ! ਗੁਰੂ ਦੀ ਮਤਿ ਉਤੇ ਤੁਰ ਕੇ ਇਸ ਮਨ ਨੂੰ (ਪ੍ਰਭੂ-ਚਰਨਾਂ ਵਿਚ) ਟਿਕਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ (ਗੁਰੂ ਦੀ ਮਤਿ ਦੀ ਬਰਕਤਿ ਨਾਲ ਮਨ) ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਾਸੇ ਨਹੀਂ ਡੋਲਦਾ। ਹੇ ਨਾਨਕ! ਜੇਹੜਾ ਮਨੁੱਖ (ਗੁਰਮਤਿ ਤੇ ਤੁਰ ਕੇ) ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਵਾਲੀ ਬਾਣੀ ਉਚਾਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਮਨ-ਇੱਛਤ ਫਲ ਪਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।੧।
7 ਅਗਸਤ 23 ਸਾਉਣ 1706
ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਮਹਾਰਾਜ ਦਾ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਤੇ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦਾ ਆਰੰਭ ਦਿਵਸ
ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਮੁਕਤਸਰ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਚੱਲਦਿਆਂ ਸਾਬੋ ਕੀ ਤਲਵੰਡੀ ਰੁਕੇ। ਸਤਿਗੁਰਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਧੀਰ ਮੱਲ ਕੋਲ ਭੇਜਿਆ ਕਿ ਜੋ ਪੰਜਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੇ ਪਾਵਨ ਸਰੂਪ ਲਿਖਵਾਇਆ ਸੀ ਉਹ ਲੈ ਕੇ ਆਉ। ਧੀਰ ਮੱਲ ਨੇ ਅੱਗੋਂ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਤੁਸੀ ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਗੱਦੀ ਦੇ ਵਾਰਸ ਹੋ ਖ਼ੁਦ ਕਿਉ ਨੀ ਲਿਖ ਲੈਦੇ …? ਸਾਡੇ ਕੋਲੋਂ ਵੱਡਿਆਂ ਦੀ ਦਾਤ ਕਿਉਂ ਮੰਗਦੇ ਆਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆ ਕੇ ਸਤਿਗੁਰਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ।
ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਹੁਕਮ ਕੀਤੀ। ਤਿਆਰੀ ਤੋ ਬਾਦ ਸਤਿਗੁਰਾਂ ਨੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਆਪ ” ੴ ” ਤੋਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਆਰੰਭ ਕੀਤੀ। ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਲਿਖਦੇ ਆ , ਕਲਗੀਧਰ ਪਿਤਾ ਕੰਠ ਤੋ ਉਚਾਰਨ ਕਰਦੇ ਆ , ਨਾਲ ਸੇਵਾ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਨੇ , ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੇ ਇੱਕ ਦੋ ਸਿੱਖ ਹੋਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬੰਸਾਵਲੀਨਾਮੇ ਚ ਜਿਕਰ ਹੈ।
ਜਿਤਨੀ ਬਾਣੀ ਸਵੇਰੇ ਉਚਾਰਨ ਕਰਕੇ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ। ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਦੀਵਾਨ ਚ ਸਾਰੀ ਬਾਣੀ ਦੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਆਪ ਕਥਾ ਕਰਦੇ। ਏਦਾ ਸੰਪੂਰਨ ਬਾਣੀ ਸਮੇਤ ਰਾਗਮਾਲਾ ਲਿਖੀ ਗਈ , ਨਾਲ ਸੰਪੂਰਨ ਕਥਾ ਹੋਈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ 48 ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਸੰਪੂਰਨ ਕਥਾ ਸੁਣੀ ਉਹ ਬਿਦੇਹ ਮੁਕਤ ਹੋਏ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਸੰਗਤ ਨੇ ਕਥਾ ਸੁਣੀ।
ਅਜ ਦੇ ਦਿਨ 23 ਸਉਣ (ਸੰਮਤ 1763) 1706 ਨੂੰ ਸਮਾਪਤੀ ਹੋਈ।
ਕਲਗੀਧਰ ਜੀ ਨੇ ਬਚਨ ਕੀਤੇ ਜਿਵੇਂ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਵਸਾਈ ਹੋਈ ਕਾਂਸ਼ੀ ਬਨਾਰਸ ਹੈ , ਜਿਥੋਂ ਦੇ ਪੰਡਿਤ ਵਿਦਵਾਨ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਏ ਅਸਥਾਨ ਗੁਰੂ ਕੀ ਕਾਸ਼ੀ ਹੈ। ਇਥੇ ਮੂਰਖ ਤੇ ਬੇਸਮਝ ਵੀ ਆ ਕੇ ਪੜ੍ਹਕੇ ਮਹਾਨ ਵਿਦਵਾਨ ਹੋਣਗੇ।
ਹਮਰੀ ਕਾਸ਼ੀ ਯਹ ਵਈ
ਆਇ ਮੂਰਖ ਈਹਾ ਪੜ੍ਹੇ
ਸ:ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਭੰਗੂ ਲਿਖਦੇ ਨੇ 9 ਮਹੀਨੇ 9 ਦਿਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਰੁਕੇ।
ਨੌੰ ਮਹੀਨੇ ਤੇ ਨੌ ਦਿਨ ਤਲਵੰਡੀ ਰੱਖਿਆ ਮੁਕਾਮ।
ਜੰਗਾਂ ਯੁੱਧਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਥੇ ਹੀ ਲੰਬਾ ਸਮਾਂ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨੇ ਰੁਕ ਕੇ ਦਮ ਲਿਆ ਇਸ ਕਰਕੇ ਅਸਥਾਨ ਦਾ ਨਾਮ ਹੋਇਆ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ।
ਸਤਿਗੁਰੂ ਨੇ 48 ਸਿੰਘਾਂ ਚੋ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਤੇ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਕੀਤਾ। ਤੁਸੀਂ ਅੱਗੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਪੜ੍ਹਾਉਣੀ। ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਮਾਤਾ ਸੁੰਦਰੀ ਜੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਹੈੱਡ ਗ੍ਰੰਥੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਤੇ ਨਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਦਿਆ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਰਹੇ।
ਤੇ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਟਿੱਕ ਕੇ ਗੁਰੂ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਵਿਦਿਆ ਪੜਉਦੇ ਰਹੇ , ਏਥੇ ਹੀ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ 4 ਸਰੂਪ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ। ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਵਿਦਿਆ ਪੜ੍ਹਾਈ ਏਥੋ ਹੀ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਅਰੰਭ ਹੋਈ।
ਨੋਟ ਜਿਸ ਅਸਥਾਨ ਤੇ ਸਰੂਪ ਦੀ ਲਿਖਵਾਈ ਕਰਾਈ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਲਿਖਣਸਰ ਸਾਹਿਬ। ਜਿਥੇ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬੈਠ ਕੇ ਲਿਖਾਈ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦਾ ਬੁੰਗਾ ਅਜ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। 2 ਘੜੇ ਤੇ ਹੋਰ ਪੁਰਾਤਨ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਆ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਆ।
ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ ਦੇ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਦਿਵਸ ਤੇ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਪ੍ਰਾਰੰਭਤਾ ਦਿਹਾੜੇ ਦੀਆਂ ਲੱਖ ਲੱਖ ਮੁਬਾਰਕਾ
ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ
ਗੁਰੂ ਕਿਰਪਾ ਕਰੇ
ਭਾਈ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਜੀ ਲਿਖਦੇ ਨੇ ਕਿ ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਚ ਇੱਕ ਸਿਖ ਆਇਆ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ ਭਾਈ ਗੁਜਰ ਸੀ ਤੇ ਜਾਤਿ ਲੁਹਾਰ ਹੈ ਕੰਮ ਲੋਹੇ ਦਾ ਕਰਦਾ ਸੀ ਸਤਿਗੁਰਾਂ ਕੋਲ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਮਹਾਰਾਜ ਮੈ ਗਰੀਬ ਗ੍ਰਿਸਤੀ ਹਾਂ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਕੰਮ ਕਾਰ ਕਰਕੇ ਮਸਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਹੁੰਦਾ ਸੇਵਾ ਦਾਨ ਪੁੰਨ ਹੋਰ ਧਰਮ ਕਰਮ ਮੈ ਨਹੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਕੰਮਾਂ ਧੰਦਿਆਂ ਚ ਹੀ ਫਸਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਤੁਸੀ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਐਸਾ ਉਪਦੇਸ ਦਿਉ ਕੇ ਮੇਰਾ ਵੀ ਉਧਾਰ ਹੋਜੇ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਬੰਧਨ ਕਟੇ ਜਾਣ ਤੇ ਜੀਵਨ ਸਫਲਾ ਹੋਜੇ .
ਸਤਿਗੁਰਾਂ ਕਹਿਆ ਭਾਈ ਗੁਜ਼ਰ ਦੋ ਕੰਮ ਕਰ ਇੱਕ ਤਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਉਠ ਕੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਕੇ ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਿਆ ਕਰ ਸਾਵਧਾਨ ਹੋਕੇ ਜਿੰਨੇ ਪਾਠ ਵੀ ਰੋਜ਼ ਕਰ ਸਕੇਂ ਵਧ ਤੋਂ ਵਧ ਨਾਲ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਿਆ ਕਰ ਤੇ ਦੂਸਰਾ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਲੋੜਵੰਦ ਗਰੀਬ ਦੁਖੀ ਆਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆ ਕਰ ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਪੈਸੇ ਨ ਲਏ ਉਸਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਮਿਤ ਸਮਝਿਆ ਕਰ ਬਾਕੀ ਤੂ ਆਪਣੀ ਕਿਰਤ ਕਰ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ
ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਕਿਰਪਾ ਕਰਨਗੇ
ਭਾਈ ਗੁਜ਼ਰ ਸਤਿ ਬਚਨ ਕਹਿ ਕੇ ਚਲੇ ਗਿਆ ਰੋਜ ਪਾਠ ਕਰਦਾ ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਤੇ ਆਪਣੀ ਦਸਾਂ ਨੁੰਹਾਂ ਕਿਰਤ ਕਰਦਾ
ਇੱਕ ਰਾਤ ਕੁਝ ਬੰਦੇ ਭਾਈ ਗੁਜ਼ਰ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਆਏ ਜਿਨਾਂ ਦੇ ਹਥ ਸੰਗਲਾਂ ਨਾਲ ਬਧੇ ਸਨ ਉਨਾਂ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਕੁਝ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੇ ਝੂਠੀਆਂ ਤੁਹਮਤਾਂ ਲਾ ਕੇ ਕਾਜ਼ੀ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ਵਤ ਦੇ ਕੇ ਰਾਜੇ ਕੋਲ ਕੈਦ ਕਰਵਾ ਦਿਤਾ ਸੀ ਅਸੀ ਕੋਈ ਗੁਨਾਹ ਨਹੀ ਕੀਤਾ ਹੁਣ ਅਸੀ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਕੈਦ ਚੋ ਨਿਕਲਕੇ ਆਏ ਹਾਂ ਪਰ ਸਾਡੇ ਹਥ ਬਧੇ ਨੇ ਰਬ ਦਾ ਵਾਸਤਾ ਸਾਡੇ ਬੰਧਣ ਖੋਲ ਦੇ ਅਸੀ ਬੜੀ ਆਸ ਨਾਲ ਤੇਰੇ ਕੋਲ ਆਏ ਹਾਂ
ਭਾਈ ਗੁਜ਼ਰ ਪਹਿਲਾ ਤੇ ਮੰਨਿਆ ਨ ਕਿਉਕਿ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਾ ਤਾਂ ਔਖਾ ਹੋ ਸਕਦਾ
ਪਰ ਫਿਰ ਸਤਿਗੁਰਾਂ ਦੇ ਬਚਨ ਚੇਤੇ ਆਏ ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਮਿਤ ਬੰਧਣ ਖੋਲ ਦਿਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਅਸੀਸ਼ਾਂ ਦਿਤੀਆਂ ਤੇ ਚਲੇ ਗਏ
ਇਸ ਤਰਾਂ ਬਾਣੀ ਪੜਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਕਿਰਤ ਕਰਦਿਆਂ ਭਾਈ ਗੁਜ਼ਰ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸਫਲ ਕੀਤਾ
ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਬਹੁਤ ਕਿਰਪਾ ਕੀਤੀ
ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ 11ਵੀਂ ਵਾਰ ਚ ਭਾਈ ਗੁਜਰ ਦਾ ਨਾਂ ਇਸ ਤਰਾਂ ਲਿਖਿਆ ਹੈ —
ਗੁਜਰ ਜਾਤਿ ਲੁਹਾਰ ਹੈ ਗੁਰਸਿਖੀ ਗੁਰ ਸਿਖ ਸੁਣਾਵੈ
ਭਾਈ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸੂਰਜ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਰਾਸ ਦੇ 11ਵੇਂ ਅਧਿਆਏ ਚ ਲਿਖਦੇ ਨੇ
ਗੁਜਰ ਨਾਮ ਸੁ ਜਾਤਿ ਲੁਹਾਰ।
ਚਲਿ ਆਯਹੁ ਗੁਰ ਕੇ ਦਰਬਾਰ
ਸੁਨਿ ਸਤਿਗੁਰ ਕੀਨਸ ਉਪਦੇਸ਼ ।
ਇੱਕ ਚਿਤ ਜਪੁਜੀ ਪੜਹੋ ਹਮੇਸ਼ ।
ਜੇਤਿਕ ਵਾਰ ਪਠਯੁ ਨਿਤ ਜਾਏ।
ਪਠਤ ਰਹੋ ਦੀਰਘ ਫਲ ਪਾਏ ।
ਸਰੋਤ:- ਸੂਰਜ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ,ਤਵਾਰੀਖ ਗੁਰੂ ਖਾਲਸਾ,
ਸਿਖਾਂ ਦੀ ਭਗਤ ਮਾਲਾ , ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼
ਸੰਗਤ ਜੀ ਕਲ ਆਪਾ ਪ੍ਰਸਾਦੀ ਹਾਥੀ ਬਾਰੇ ਸਾਂਝ ਪਾਈ ਸੀ ਅੱਜ ਉਹਨਾ ਹੋਰ ਕੁਝ ਵਸਤਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾ ਜੋ ਅਸਾਮ ਦਾ ਰਾਜਾ ਰਤਨ ਰਾਏ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭੇਟ ਕਰਨ ਆਇਆ ਸੀ । ਰਾਜਾ ਰਤਨ ਰਾਏ ਗੁਰੂ ਜੀ ਵਾਸਤੇ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਨਸਲ ਦੇ 500 ਘੋੜੇ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਸੀ ਜਿਨਾ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਅਰਬੀ ਘੋੜੇ ਜੋ ਬਹੁਤ ਤੇਜ ਰਫਤਾਰ ਵਾਲੇ ਤੇ ਫੁਰਤੀਲੇ ਸਨ । ਤੇ ਕੁਝ ਏਨੇ ਜਿਆਦਾ ਸੁੰਦਰ ਤੇ ਨਸਲ ਵਾਲੇ ਸਨ ਜਿਨਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਸਿਖਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਜੰਗ ਵਿੱਚੋ ਕਿਵੇ ਆਪਣੇ ਮਾਲਿਕ ਨੂੰ ਬਚਾ ਕੇ ਸੁਰਖਿਅਤ ਅਸਥਾਨ ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਆਉਣਾ ਹੈ । ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਫੁਲਾਦੀ ਢਾਲ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋ ਤਲਵਾਰ ਤੇ ਕੀ ਗੋਲੀ ਵੀ ਆਰ ਪਾਰ ਨਹੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਸੀ । ਇਕ ਬੜੀ ਹੀ ਭਾਰੀ ਸੰਜੋਅ ਜੋ ਜੰਗ ਵੇਲੇ ਸਰੀਰ ਉਪਰ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਾ ਤਲਵਾਰ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਤੀਰ ਪਾਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ । ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਨਮੋਲ ਮੋਤੀਆਂ ਦੀ ਮਾਲਾ ਜੋ ਕਈ ਰਾਜਿਆ ਨੇ ਵੀ ਨਹੀ ਦੇਖੀ ਹੋਣੀ । ਇਕ ਹੀਰਿਆਂ ਜੜੀ ਕਲਗੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਾਸਤੇ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਸੀ ਜਿਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਉਸ ਸਮੇ ਲੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀ । ਰਾਜਾ ਰਤਨ ਰਾਏ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਚੰਦਨ ਦੀ ਇਕ ਐਸੀ ਚੌਕੀ ਭੇਟ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਤੇ ਲਗੇ ਬਟਨ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਲਾ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ । ਉਸ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਨਾਲ ਉਸ ਚੌਕੀ ਵਿੱਚੋ ਪੰਜ ਪੁਤਲੀਆਂ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਸਨ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਸਤਰੰਜ ਵਿਛ ਜਾਇਆ ਕਰਦੀ ਸੀ ਇਹ ਉਸ ਸਮੇ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਕਲਾ ਦਾ ਨਮੂਨਾਂ ਸੀ ਜੋ ਬਹੁਤ ਮਹਿਗਾ ਤੋਹਫਾ ਸੀ । ਰਾਜਾ ਰਤਨ ਰਾਏ ਨੇ ਇਕ ਪੰਜ ਕਲਾ ਸ਼ਸਤਰ ਭੇਟ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਦਾ ਅਕਾਰ ਨਲਕੇ ਦੀ ਹੱਥੀ ਵਰਗਾ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਤੇ ਢਾਲ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ । ਇਸ ਸ਼ਸਤਰ ਨੂੰ ਜਿਥੋ ਫੜਦੇ ਸਨ ਉਥੇ ਢਾਲ ਦੇ ਥੱਲੇ ਇਕ ਬਟਨ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਨਾਲ ਉਸ ਵਿੱਚੋ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰਾਂ ਦੇ ਪੰਜ ਸ਼ਸਤਰ ਨਿਕਲਦੇ ਸਨ । ਜਿਵੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬਟਨ ਦਬਣ ਨਾਲ ਉਸ ਵਿੱਚੋ ਤਲਵਾਰ ਨਿਕਲਦੀ ਸੀ ਦੂਸਰੀ ਵਾਰ ਦਬਾਉਣ ਨਾਲ ਜਦੋ ਇਹ ਤਲਵਾਰ ਢਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਬੰਦ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਤਾ ਇਹ ਖੰਡੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ ਤੀਸਰੀ ਵਾਰ ਦਬਾਉਣ ਨਾਲ ਉਹ ਤਲਵਾਰ ਸਿੱਧੀ ਨਿਕਲਦੀ ਸੀ ਤੇ ਬਰਸ਼ੇ ਦਾ ਕੰਮ ਦੇਂਦੀ ਸੀ ਚੌਥੀ ਵਾਰ ਦਬਾਉਣ ਨਾਲ ਇਹ ਸ਼ਸਤਰ ਗੁਰਜ ਦਾ ਕੰਮ ਦੇਦਾਂ ਸੀ ਤੇ ਪੰਜਵੀ ਢਾਲ ਉਸ ਦੇ ਹੱਥ ਤੇ ਬਣੀ ਹੋਈ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜ ਕਲਾ ਸ਼ਸਤਰ ਆਖਿਆ ਜਾਦਾ ਸੀ । ਇਹ ਸ਼ਸਤਰ ਉਸ ਸਮੇ ਦਾ ਸੱਭ ਤੋ ਵੱਡਾ ਖਜਾਨਾ ਸੀ ਇਹ ਪੰਜ ਕਲਾ ਸ਼ਸਤਰ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਗੁਰਦੁਵਾਰਾ ਨਾਨਕ ਵਾੜੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਇਹ ਹੈ ਮੇਰੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਘਰ ਦੀ ਸੋਭਾ ਕਦੇ ਤੇ ਮੇਰੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਕੋਲ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਏਨੇ ਪੱਕੇ ਕਿਲੇ ਕਿ ਦੁਸ਼ਮਨ ਵੀ ਥੜ ਥੜ ਕੰਬਦਾ ਸੀ । ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਕੋਲ ਐਸੇ ਸ਼ਸਤਰ ਤੇ ਖਜਾਨੇ ਸਨ ਜੋ ਰਾਜਿਆ ਦੇ ਕੋਲ ਵੀ ਨਹੀ ਸਨ ਮੇਰੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਲੱਗਦੇ ਤੇ ਜਦੋ ਸਭ ਕੁਝ ਛੱਡ ਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇਸ਼ ਕੌਮ ਤੋ ਵਾਰ ਕੇ ਮਾਛੀਵਾੜੇ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਡਿਆ ਦੀ ਸੇਜ਼ ਦੇ ਸੁੱਤਾ ਏਦਾਂ ਲਗਦਾ ਜਿਵੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਸਭ ਪਾਸੇ ਤੋ ਵੇਹਲਾ ਹੋ ਕਿ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਸਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ।
ਦਾਸ ਜੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਤਰਸਿੱਕਾ ।
रागु सोरठि बाणी भगत कबीर जी की घरु १ ੴ सतिगुर प्रसादि ॥ संतहु मन पवनै सुखु बनिआ ॥ किछु जोगु परापति गनिआ ॥ रहाउ ॥ गुरि दिखलाई मोरी ॥ जितु मिरग पड़त है चोरी ॥ मूंदि लीए दरवाजे ॥ बाजीअले अनहद बाजे ॥१॥ कु्मभ कमलु जलि भरिआ ॥ जलु मेटिआ ऊभा करिआ ॥ कहु कबीर जन जानिआ ॥ जउ जानिआ तउ मनु मानिआ ॥२॥१०॥
अर्थ: राग सोरठि, घर १ में भगत कबीर जी की बाणी। अकाल पुरख एक है और सतिगुरू की कृपा द्वारा मिलता है। हे संत जनों। (मेरे) पवन (जैसे चंचल) मन को (अब) सुख मिल गया है, (अब यह मन प्रभू का मिलाप) हासिल करने योग्य थोडा बहुत समझा जा सकता है ॥ रहाउ ॥ (क्योंकि) सतिगुरू ने (मुझे मेरी वह) कमज़ोरी दिखा दी है, जिस कारण (कामादिक) पशु अडोल ही (मुझे) आ दबाते थे। (सो, मैं गुरू की मेहर से शरीर के) दरवाज़े (ज्ञान-इन्द्रियाँ: पर निंदा, पर तन, पर धन आदिक की तरफ़ से) बंद कर लिए हैं, और (मेरे अंदर प्रभू की सिफ़त-सलाह के) बाजे एक-रस बजने लग गए हैं ॥१॥ (मेरा) हृदय-कमल रूप घड़ा (पहले विकारों के) पानी से भरा हुआ था, (अब गुरू की बरकत से मैंने वह) पानी गिरा दिया है, और (हृदय को) ऊँचा कर दिया है। कबीर जी कहते हैं – (अब) मैंने दास ने (प्रभू के साथ) जान-पहचान कर ली है, और जब से यह साँझ पड़ी है, मेरा मन (उस प्रभू में ही) लीन हो गया है ॥२॥१०॥
ਅੰਗ : 656
ਰਾਗੁ ਸੋਰਠਿ ਬਾਣੀ ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਕੀ ਘਰੁ ੧ ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ਸੰਤਹੁ ਮਨ ਪਵਨੈ ਸੁਖੁ ਬਨਿਆ ॥ ਕਿਛੁ ਜੋਗੁ ਪਰਾਪਤਿ ਗਨਿਆ ॥ ਰਹਾਉ ॥ ਗੁਰਿ ਦਿਖਲਾਈ ਮੋਰੀ ॥ ਜਿਤੁ ਮਿਰਗ ਪੜਤ ਹੈ ਚੋਰੀ ॥ ਮੂੰਦਿ ਲੀਏ ਦਰਵਾਜੇ ॥ ਬਾਜੀਅਲੇ ਅਨਹਦ ਬਾਜੇ ॥੧॥ ਕੁੰਭ ਕਮਲੁ ਜਲਿ ਭਰਿਆ ॥ ਜਲੁ ਮੇਟਿਆ ਊਭਾ ਕਰਿਆ ॥ ਕਹੁ ਕਬੀਰ ਜਨ ਜਾਨਿਆ ॥ ਜਉ ਜਾਨਿਆ ਤਉ ਮਨੁ ਮਾਨਿਆ ॥੨॥੧੦॥
ਅਰਥ : ਰਾਗ ਸੋਰਠਿ, ਘਰ ੧ ਵਿੱਚ ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਹੇ ਸੰਤ ਜਨੋ! (ਮੇਰੇ) ਪਉਣ (ਵਰਗੇ ਚੰਚਲ) ਮਨ ਨੂੰ (ਹੁਣ) ਸੁਖ ਮਿਲ ਗਿਆ ਹੈ, (ਹੁਣ ਇਹ ਮਨ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਮਿਲਾਪ) ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਜੋਗਾ ਥੋੜਾ ਬਹੁਤ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ॥ ਰਹਾਉ ॥ (ਕਿਉਂਕਿ) ਸਤਿਗੁਰੂ ਨੇ (ਮੈਨੂੰ ਮੇਰੀ ਉਹ) ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਵਿਖਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ (ਕਾਮਾਦਿਕ) ਪਸ਼ੂ ਅਡੋਲ ਹੀ (ਮੈਨੂੰ) ਆ ਦਬਾਉਂਦੇ ਸਨ। (ਸੋ, ਮੈਂ ਗੁਰੂ ਦੀ ਮਿਹਰ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਦੇ) ਦਰਵਾਜ਼ੇ (ਗਿਆਨ-ਇੰਦ੍ਰੇ: ਪਰ ਨਿੰਦਾ, ਪਰ ਤਨ, ਪਰ ਧਨ ਆਦਿਕ ਵਲੋਂ) ਬੰਦ ਕਰ ਲਏ ਹਨ, ਤੇ (ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਾਲਾਹ ਦੇ) ਵਾਜੇ ਇੱਕ-ਰਸ ਵੱਜਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ ॥੧॥ (ਮੇਰਾ) ਹਿਰਦਾ-ਕਮਲ ਰੂਪ ਘੜਾ (ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੇ) ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, (ਹੁਣ ਗੁਰੂ ਦੀ ਬਰਕਤਿ ਨਾਲ ਮੈਂ ਉਹ) ਪਾਣੀ ਡੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਤੇ (ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ) ਉੱਚਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕਬੀਰ ਜੀ ਆਖਦੇ ਹਨ – (ਹੁਣ) ਮੈਂ ਦਾਸ ਨੇ (ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ) ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰ ਲਈ ਹੈ, ਤੇ ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਇਹ ਸਾਂਝ ਪਾਈ ਹੈ, ਮੇਰਾ ਮਨ (ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਵਿਚ ਹੀ) ਗਿੱਝ ਗਿਆ ਹੈ ॥੨॥੧੦॥